*محمود فاضلي
ديپلمات سابق و تحليلگر امور بين الملل
در دنياي معاصر هيچ طرفي به اندازه رژيم اسرائيل از زمان تأسيس در سال 1948 تاکنون در سطح منطقه و جهان بي‌محابا دست به ترور مخالفين خود نزده است. اين ترورها در دهههاي گذشته عليه فعالان فلسطيني چه در داخل مناطق اشغالي و يا ساير کشورهاي جهان صورت گرفته و بعضا در کشورهاي لبنان و ديگر کشورهاي عربي قربانيان زيادي داشته است. اما در سال‌هاي اخير اين ترورها جنبه دولتي هم به خود گرفته و با ترور مقامات نظامي ايران در سوريه شروع و در جنگ ژوئن گذشته هم در خاک ايران با ترور فرماندهان ارشد نظامي و دانشمندان هسته‌اي دنبال شد. در هر جنگ و درگيري احتمالي آتي با ايران نيز اسرائيل تلاش مي‌کند که به شکل گسترده‌تر سلاح ترور را در سطوح مختلف به کار گيرد.
اکنون اسرائيل به ترور به‌ويژه «ترورهاي دولتي» بهعنوان «سلاحي کارآمد و فلج کننده» مي‌نگرد و هر چند اين ترورها شايد تأثيري در عزم و اراده سازمان‌هاي چريکي و مبارز نداشته باشد، اما درباره کشورها و دولتهاي مستقر داستان متفاوت است و ترورهاي پي‌درپي مقامات رسمي يک کشور ممکن است تبعات مهمي چون «بروز بيثباتي و اختلال در امور جاري» را در پي داشته باشد. شدت بي‌سابقۀ موج ترورهاي اسرائيل در منطقه علاوه بر اين که به تصويري‌سازي آن کمک و تصوير گرفتاري در باتلاق غزه را پس از نزديک به دو سال جنگ ويرانگر کم‌رنگ مي‌کند، هراسي پنهان را در ميان دولت‌ها و رهبران منطقه ايجاد خواهد کرد.
درحالي که خاورميانه و به‌ويژه حوزه خليجفارس بيش از هر زمان ديگري نسبت به سياست‌هاي توسعه‌طلبانه اسرائيل نگران است و سخنان اخير نتانياهو درباره «اسرائيل بزرگ» نيز بر شدت اين نگرانيها افزوده است؛ اما حملات اسرائيل در منطقه و ترورها، بيش از پيش فاصله ميان اسرائيل و جهان عرب را تشديد کرده است.
اين تجاوز آشکار به کشورهاي عربي ثابت کرد وابستگي امنيتي به آمريکا و ساير کشورها براي آنها امنيت ايجاد نمي‌کند و آمريکا در انتخاب ميان اسرائيل و کشورهاي عربي بدون ترديد در کنار رژيم اسرائيل خواهد ايستاد. حمله اسرائيل به قطر روند عادي‌سازي روابط کشورهاي عربي با اسرائيل را بيش از گذشته دچار اخلال و تعويق و با آينده‌اي پر از ابهام مواجه خواهد کرد.
در دو ماه اخير درحالي که مواضع سياسي اروپا عليه اسرائيل تندتر شده است، اما برخي کشورهاي منطقه در مواضع اعلامي خود در قبال تحولات غزه احتياط بيشتري مي‌کنند و از اتخاذ مواضع تند خودداري کرده و آنان را بيش از پيش به سوي سياست‌هاي محافظه‌کارانه و دوري از هر گونه ريسکي سوق مي‌دهد.
اسرائيل حمله غافلگيرانه‌اي را به محل استقرار هيئت جنبش فلسطيني حماس در دوحه انجام داده است. اهداف اسرائيل مي‌توانستند خالد مشعل، رئيس حماس در خارج از کشور، و خليل الحيه رهبر اين جنبش در نوار غزه باشند. قطر رسماً از کشته شدن يک مامور نيروهاي ويژه امنيت داخلي قطر و زخمي شدن چندين مقام امنيتي ديگر خبر داد. طبق بيانيه حماس، در مجموع شش نفر از جمله پسر رهبر حماس در غزه، در حملات اسرائيل به پايتخت قطر کشته شدند. کشورهاي مختلف جهان و اتحاديه عرب اين حمله را بهشدت محکوم کردند.
شوراي امنيت اگرچه با اجماع 15 عضو تجاوز اسرائيل را محکوم کرد، اما خودداري از نام بردن «متجاوز» بار ديگر محدوديت‌هاي نظام بين‌الملل را عيان ساخت؛ سيستمي که در بزنگاه‌ها، بيش از آنکه بازدارنده باشد، صرفا نقش بيانيه‌ساز دارد. قطر اگرچه توانست افکارعمومي و رسانه‌هاي جهاني را تا حدي عليه اسرائيل بسيج کند، اما کارآمدي آن در تغيير رفتار بازيگر متجاوز همچنان محدود است.
چنين اقدامي نه تنها تهديدي عليه يک کشور عضو سازمان ملل متحد بهشمار مي‌رود، بلکه عاملي براي تضعيف تلاش‌هاي جامعه بين‌المللي در مسير کاهش تنش‌ها نيز محسوب مي‌شود. بمباران نشست حماس در دوحه توسط اسرائيل و نقض آشکار حاکميت قطر، نشان‌دهنده مرحله‌اي تازه در الگوي رفتاري تل‌آويو است. منازعه از جغرافياي فلسطين به قلب کشورهاي عربي حوزه خليجفارس صورت گرفته است.
قطر ممکن است بهدليل اقدامات اسرائيل به مأموريت ميانجيگري خود در درگيري فلسطين و اسرائيل پايان دهد. اين حمله شايد پايان يک دوستي نهان بين اسرائيل و قطر عليه دولت قانوني فلسطين و ميانجيگريهاي منطقهاي قطر بود. طرفين از اين دوستي و همکاري اهداف ملي خود را دنبال ميکردند. تقويت گروه اخوان المسلمين عليه امارات و عربستان و بهرهگيري سياسي از اين گروه در جهان عرب، هدف قطر بود. خطر راهبردي براي رژيم توسعه طلب اسرائيل، ممانعت از تحقق طرح دو دولت که اجماع جهاني را داشت، بود.
عبدالرحمان آل ثاني، نخست‌وزير و وزير امور خارجه قطر از بيانيه شوراي امنيت که حمله اسرائيل به محل سکونت اقامت هيئت حماس را محکوم و اعلام کرد" در شوراي امنيت تأکيد کردم که اين تجاوز، نظم بين‌المللي را تضعيف مي‌کند. پايبندي خود به نقش بشردوستانه و ديپلماتيک و حق خود در حفاظت از حاکميت و امنيت قطر را تکرار کردم. حمله رژيم اسرائيل اگرچه نظام بين‌الملل را تضعيف مي‌کند، اما قطر که ميانجي آتش‌بس در نوار غزه است به نقش ديپلماتيک خود ادامه خواهد داد. نتانياهو تلاش مي‌کند تا نقش قطر را با بهانه‌هاي واهي تحريف کند".
اما اسرائيل ديدگاه کاملا متفاوتي در خصوص اين حمله دارد. نماينده اسرائيل در شوراي امنيت مدعي است «قطر اکنون بايد انتخاب کند؛ يا حماس را محکوم و از خاک خود اخراج کند يا اينکه اسرائيل اين کار را انجام خواهد داد. پيام حمله اخير، آن است که هيچ پناهگاه امني براي تروريست‌ها در هيچ جا نه در غزه و نه در تهران و نه در دوحه وجود ندارد.»
کادر رهبري حماس جملگي از حملە اخير اسرائيل به قطر جان سالم بدر بردەاند. با توجه به محکوميت گستردە جهاني اين حمله، ناکامي اسرائيل در اين زمينه، يک شکست بزرگ سياسي محسوب مي‌شود. بازندە اصلي ماجرا اسرائيل و در درجە دوم قطر است. قطر بهعنوان يکي از قطبهاي اقتصادي خليجفارس در سه ماه گذشته دومين باري است که عملا در تنشهاي منطقه درگير شده است. يک بار ازسوي ايران و بهدليل ميزباني از آمريکا و دومين بار هم از جانب اسرائيل و به خاطر ميزباني از اعضاي گروه حماس. اين ضربه ميتواند بلندپروازي سياسي قطر را نيز دچار چالش کند.
