تهيه و تدوين - ناخدايکم آماد عباس گرزين
مقدمه
خليج فارس در پس همه توطئه‌هايي كه تاكنون درباره هويتش و مالكيتش تجربه كرده، هنوز خليج فارس است و به فارسي بودنش هم افتخار مي‌كند. مردان مردي را به ياد دارد كه با خون سرخ خود، آبي خليج فارس را پاس داشته‌اند و در بستر همين خليج هم آرميده‌اند تا نگاهبان عظمت ديرينه‌اش باشند.
بايندر و كهنموئي، رياضي و ميلانيان، نقدي و هريس‌چي و يارانشان، روزگاري ققنوس شدند و در برابر ابر قدرت‌هاي بزرگ، صف آراستند و جان دادند تا دشمن را پيش‌از آن‌كه پايش به خاك ميهن مقدسمان برسد، متوجه خشم و سازش‌ناپذيري ملت ايران كنند.
مردان پيكان و ياران شهيد همتي، نگين درخشان سال‌هاي حراست از خليج فارس را به‌نام خود در جريده تاريخ نگاشتند و خون‌نامه هفتم آذر را در عرشه تاريخي‌ترين شناور ايراني نگاشتند.
کارنامه افتخار نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران
در سال‌هاي آغازين انقلاب كه كشور داراي شرايط خاصي بود، جنگ به‌صورت محدود با زمينه‌سازي‌هاي دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخي نقاط مرزي مدت‌ها قبل از شهريور 1359 آغاز گرديده بود، رژيم صدام در تاريخ 16 شهريور 59 بر خلاف مفاد قرارداد 1975 الجزاير به‌طوررسمي اعلام نمود کليه کشتي‌ها بايد با پرچم عراق از آبراه اروندرود تردد نمايند. پيرو اين اعلاميه و در اثر مقاومت ناشي از مأموريت ذاتي نيروي دريايي ارتش طي درگيري‌هاي دريايي در اروندرود به تعدادي از ناوچه‌هاي ايراني و عراقي صدماتي وارد گرديد.
روز 26 شهريور ماه 1359 صدام حسين برخلاف موازين حقوقي بين‌المللي طي نطقي در جلسه مجمع ملي عراق که نقش مجلس آن کشور را داشت، به‌صورت يک‌جانبه قرارداد 1975 الجزاير را ملغي اعلام داشت و تأکيد نمود كه عراق ديگر حقي براي ايران در اروندرود قائل نيست و حاکميت خود را به (اروندرود) اعمال خواهد کرد. متعاقب اين اقدام‌ها در روز 31 شهريور سال 59 تهاجم وسيع ارتش بعث عراق به سرزمين مقدسمان آغاز گرديد.
نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با توجه به نشانه‌هايي که از نيّات پليد دشمن در تجاوز به ميهن اسلاميمان دريافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسري با تقويت پايگاه دريايي خرمشهر توسط يگان‌هاي عمليات ويژه تکاوران در جهت حراست از مرزهاي آبي کشور در اين منطقه با يک اقدام هوشمندانه و به موقع عمده يگان‌هاي شناور ناو تيپ هشتم را که در بن‌بست خرمشهر مستقر بودند و مي‌رفت تا با آغاز تهاجم دشمن در اين آبراه محبوس گردند را به خاطر در اختيار داشتن امکانات لازم به خارج از اين آبراه انتقال داده و با به‌کارگيري آنها در عرصه‌هاي مختلف عملياتي، برگ‌هاي زريني را در تاريخ دفاع مقدس رقم زد.
درگيري واحدهاي شناور نيروي دريايي با دشمن در قبل از حمله سراسري 31 شهريور كه منجر به نابودي تعدادي از واحدهاي شناور دشمن در اروندرود گشت نشان دهنده پيشتازي نيروي دريايي در مقابله با هجوم ناجوانمردانه دشمن مي‌باشد. در آغاز جنگ فقط تفنگداران دريايي در خرمشهر باقي ماندند و از اين تاريخ حضور نيروي دريايي در صحنه‌هاي نبرد زميني و حماسه‌هايي كه تفنگداران و تكاوران اين نيروي قهرمان در حفظ خرمشهر، آبادان و شكستن محاصره دريايي آن و نيز مقاومت دليرانه تکاوران دريايي در منطقه کوي ذوالفقاريه و شهر خرمشهر در اوايل جنگ آفريدند نيز بر تارك اين شهر مي‌درخشد.
بازنگه داشتن خطوط مواصلاتي دريايي
بازنگه داشتن خطوط مواصلاتي دريايي خودي و بستن خطوط مواصلاتي دريايي دشمن يکي از مأموريت‌هاي نيروي دريايي ارتش در دوران دفاع مقدس بود که در شصت و هشتمين روز دفاع مقدس با سيادت دريايي ايران درخليج فارس بطورکامل تحقق يافت و بنادر وجزاير و تأسيسات ايران تا پايان جنگ هشت ساله توسط يکان‌هاي سطحي دريايي دشمن مورد تهديد جدي قرارنگرفت. درمقابل، در تمام دوران هشت سال دفاع مقدس راه‌هاي مواصلاتي دريايي دشمن مسدود شد و هيچ کشتي تجاري يا نفتکش نتوانست به سواحل و بنادر آن تردد کند. بنابراين رژيم بعثي عراق با همکاري کشورهاي مرتجع منطقه نيازمندي‌هاي نظامي و غيرنظامي خود را تحت پرچم ديگر کشورها تا بنادر کشورهاي جنوب خليج فارس حمل و پس از تخليه در بنادر آنها از طريق زمين و با هزينه بالا به عراق منتقل و با طي مسير طولاني زميني اقدام به تأمين مايحتاج خود مي‌کرد که همين امرموجب تحميل هزينه‌هاي بسيار به اقتصاد کشور و درنهايت مقروض شدن ميلياردها دلاربه سايرکشورها شد.
نتيجه عمليات درخشان و حماسه‌آفرين مرواريد از صحنه خارج کردن نيروي دريايي دشمن و کسب سيادت کامل دريايي ايران بود. پس از اين عمليات؛ جنگ در خليج فارس، به مقابله يکان‌هاي دريايي ارتش جمهوري اسلامي با حملات دريايي و موشک‌هاي ساحل به درياي دشمن تغيير کرد.
در اهميت عمليات مرواريد همين بس که به فرمان امام خميني(ره) روز هفتم آذر، روز نيروي دريايي نامگذاري شد. هيچگاه در مدت جنگ وقفه‌اي در صادرات نفت و واردات نيازمندي‌هاي جامعه و جنگ پديد نيامد، خود گوياي آن خواهد بود که نيروي دريايي چگونه مأموريت و نقش خود را در جنگ به بهترين شکل ممکن جامه عمل پوشاند و راهبرد دشمن را با شکست مواجه کرد.
عمليات‌هاي مهم انجام شده توسط دريادلان نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در دوران دفاع مقدس عبارتند از
الف) حماسه و مقاومت 34 روزه در خرمشهر
رژيم بعثي صدام که در31 شهريورماه 1359 حمله سراسري خود را به جمهوري اسلامي آغاز کرد؛ استراتژي خود را براي کسب پيروزي سريع بر پايه «جنگ محدود و برق‌آسا» طرح‌ريزي کرده بود و سوداي فتح سه روزه خوزستان و يک هفته‌اي ايران را در سرداشت.
يکي از اهداف مهم ارتش بعثي صدام در هجوم گسترده به جمهوري اسلامي تصرف جزيره آبادان بود. زيرا دشمن با اشغال اين جزيره مي‌توانست بر اروندرود و شمال خليج فارس تسلط يابد. اهميت اين مسأله نقش مهم منطقه ويژه خرمشهر و جزيره آبادان را روشن مي‌کرد و به عبارتي مي‌توان گفت حفظ اين منطقه و جلوگيري از اشغال آن توسط نيروهاي رژيم بعثي صدام، به نوعي سرنوشت جنگ را مشخص مي‌کرد.
تکاوران نيروي دريايي ارتش، منطقه خرمشهر رابه‌خوبي مي‌شناختند وقبل ازهجوم رژيم بعثي عراق گزارش‌هايي مبني برتدارک دشمن براي يک حمله گسترده رابه مقامات سياسي اعلام کرده بودند. با شروع هجوم دشمن، يک گروهان تکاور دريايي که از قبل در خرمشهر مستقر بود؛ به شلمچه اعزام و با اجراي کمين و شکار تانک‌ها تلاش گسترده‌اي براي مقابله با دشمن و کند کردن پيشرفت آنها آغاز کرد. همزمان با اين تجاوز دشمن، گردان يکم تکاوران دريايي بوشهر به خرمشهر اعزام و در بامداد يکم مهرماه 1359 در خرمشهر مستقر شدند. پس از انجام شناسايي از محورهاي پيشروي دشمن و تاخت شبانه تکاوران دريايي به منطقه تجمع دشمن، تعدادي از آنها را در حوالي پل نو به هلاکت رساندند و تعداد زيادي تانک و خودرو دشمن را منهدم کردند.
با توجه به تشديد درگيري گردان يکم تکاوران دريايي و فرسايش نفرات در نبرد مداوم يک گردان از تکاوران دريايي از کارکنان مرکز آموزش منجيل سازماندهي و در21 مهر ماه 59 درحالي که تانک‌هاي دشمن در سه راهي اهواز به آبادان مستقر بودند، وارد آبادان شدند و به کمک مدافعان خرمشهر شتافتند.
از اين تاريخ شدت درگيري با دشمن به حدي رسيد که يکي از افسران عراقي پس از اسارت گفت: «ما مدافعين خرمشهر را يک تيپ تکاور دريايي تقويت شده با پشتيباني يگان‌هاي زرهي تصورمي کرديم».
مدافعين خرمشهر که شامل تکاوران دريايي، نيروهاي پادگان دژ خرمشهر، دانشجويان دانشگاه افسري ارتش، نيروهاي سپاه ومردم خرمشهر بودند با تجهيزاتي که در اختيار داشتند در برابر حملات دشمن که از حجم سنگين توپخانه و ساير جنگ افزارها هم برخوردار بود، توانستند 34 روز مقاومت به يادماندني و تاريخ‌سازي را رقم بزنند.
هرمحله، هرنخل، هرکوچه وهرخانه خرمشهرگواهي خواهد داد که تکاوران وکلاه سبزهاي نيروي دريايي ارتش و جان‌برکفان گردان دژ خرمشهر لشکر 92 زرهي، سپاهيان دلاور و نيروهاي غيور مردمي،چگونه ايثار و فداکاري کردند. در اين مقاومت غرورآفرين نقش فرماندهي، درياداردوم بازنشسته داريوش ضرغامي و ناخدايکم تکاور بازنشسته هوشنگ صمدي در هدايت يکان‌ها در مقابل ماشين بزرگ جنگي عراق در محور شلمچه – خرمشهربه‌رغم نبود امکانات کافي و پشتيباني لازم، فراموش ناشدني و قابل تقدير است.
ب) عمليات پدافندي در کوي ذوالفقاري آبادان
دراين عمليات غرورآفرين، تکاوران دريايي باپشتيباني جنگ افزارهاي سنگين وباهمکاري سايرنيروها توانستند تعدادي ازنفربرهاي زرهي لشکر 3 را که درحال عبورازرودخانه بهمن‌شيربودند،غرق کنند. تعدادي از فرماندهان ارشد عراق دراين عمليات اسير شدند. دشمن پس ازتحمل شکست دراين عمليات به طرف جاده ماهشهر–آبادان عقب نشيني و در جنوب جاده مذکور و در ميدان تير آبادان مستقر شد.
پ) تأمين نيازمندي‌هاي منطقه عملياتي آبادان در دوران محاصره
نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با درک صحيحي که از وضع بحراني پيش آمده داشت و مي‌رفت که مدافعان آبادان و خرمشهر روحيه خود را از دست بدهند و از پشتيباني‌هاي لازم محروم شوند با بکارگيري اسکادران‌هاي هواناو سبک و سنگين و اسکادران‌هاي بالگرد دريايي اقدام به ايجاد يک پل هوايي – دريايي بين بندر امام(ره) و ايستگاه تاکتيکي هوا دريا در منطقه چوئيبده آبادان کرد و با اين اقدام ارزشمند و ايثارگري کارکنان سلحشور و دريادل نداجا و انتقال نيازمندي‌هاي منطقه عملياتي شامل حجم عظيمي از مهمات، سلاح، آذوقه و همچنين انتقال شهداء مجروحان و مردم محلي توانستند در جلوگيري از تحقق اهداف شوم دشمن در تصرف جزيره آبادان نقش بسيار مؤثري را ايفا کنند.
ت) عمليات شکست حصر آبادان
عمليات شکست حصر آبادان پنجم مهر ماه 1360 با نام عمليات ثامن‌الائمه(ع)و با رمز نصرمن‌الله و فتح قريب آغاز و بعد از دو روز تداوم عمليات همه اهداف پيش‌بيني شده در اين طرح شامل آزاد سازي 150 کيلومتر مربع از سرزمين مقدس کشورمان و تأمين سواحل شرقي و رودخانه کارون بدست آمد. گردان تفنگداران دريايي هم به همراه يکان‌ها و تيپ‌هاي لشکر 77 در اين عمليات شرکت داشتند، همچنين پوشش جناح چپ عمليات به واحدهاي نيروي دريايي ارتش مستقر در جزيره آبادان واگذار شده بود.
ث) عمليات مرواريد
در سپيده دم هفتم آذرماه 1359 روز سرنوشت‌ساز نيروي دريايي ارتش، دشمن با تمام قوا بار ديگر درصدد بازپس‌گيري سکوهاي البکر والاميه برآمد. اما در يک مصاف نابرابر ناوچه هميشه قهرمان پيکان به فرماندهي شهيد دريادار ابراهيم همتي و با همراهي عقابان تيز پرواز نيروي هوايي توانست تعداد ديگري از کشتي‌ها و هواپيماهاي عراقي را از صحنه عمليات خارج کند.
سرانجام پس از ساعت‌ها نبرد بي‌امان، ظهر 7 آذرماه 1359 درحالي که دلاورمردان آخرين گلوله‌هاي خود را به سوي دشمن نشانه مي‌رفتند، ناوچه قهرمان پيکان مورد اصابت چند موشک قرار گرفت و با پرسنل شجاع خود در دل آب‌هاي گرم و نيلگون خليج فارس، جاي گرفت و صفحه زرين ديگري بر تاريخ نبردهاي دريايي کشور افزوده شد.
ج) مشارکت در عمليات بيت‌المقدس
- مأموريت پشتيباني عبورنيروهاي تحت کنترل عملياتي قرارگاه‌هاي نصرو فتح وقدس از رودخانه کارون وکرخه و خور
- مسئوليت پدافند از منطقه عملياتي آبادان
- پشتيباني يکان‌هاي هجومي براي عبور از رودخانه کارون و کرخه
- مأموريت پشتيباني از عمليات عبور از رودخانه تحت فرماندهي عملياتي قرارگاه کربلا
- پشتيباني قرارگاه نصر، فتح و قدس
- پشتيباني نيروهاي هجومي به غرب رودخانه کارون علاوه بر اين عمليات جابجايي مجروحان يکان‌هاي خودي و اسراي دشمن به ساحل شرقي رودخانه کارون و در مراحل بعدي عمليات نصب پل شناور پي.ام.پي يکان‌هاي عقبه را به غرب رودخانه کارون به انجام رسانيدند.
- همکاري غواصان نداجا با يکان‌هاي مهندسي نزاجا دراستقرار پل‌ها، عمليات بازيابي خودروهاي تخليه اجساد و تجهيزات
- پياده کردن حدود 5000 نفر از رده‌هاي هجومي تيپ‌ها و لشکر‌ها تحت امر قرارگاه‌هاي نصرو فتح در زير آتش سنگين دشمن متجاوز در منطقه سرپل توسط يکان‌هاي شناور هجومي آبخاکي نيروي دريايي ارتش ج.ا.ايران
چ) عمليات خيبر
در اين عمليات کارکنان هواناو در ساخت پل خيبر و لوله‌کشي به جزاير مجنون و ساخت جاده خيبر شرکت فعال داشتند و به جهادگران فعال در منطقه مساعدت کردند. در مدت اجراي عمليات خيبر بالگردها و هواناوها توانستند بيش از 2000 تن مهمات و جنگ افزار، 251 دستگاه خودرو، 27 هزار رزمنده، 2300 شهيد و مجروح را ترابري کنند.
ح) عمليات والفجر 8 و آزاد سازي فاو
نفوذ يکان‌هاي عمليات ويژه به مناطق تحت کنترل دشمن و جمع‌آوري اطلاعات ارزشمند، که مورد استفاده طراحان عمليات والفجر8 قرار گرفت.
نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي علاوه بر پشتيباني اطلاعاتي که از عمليات والفجر8 به عمل آورد، با بکارگيري ناوگروه هواناوهاي سنگين و اسکادران بالگردهاي دريايي و يکان‌هاي شناور مأمور گشت و مراقبت سطحي و هوايي در شمال خليج فارس، عناصر ايستگاه‌هاي دريايي خسروآباد، نهرقاسميه، نهر ابوشکر و پشتيباني منطقه سوم دريايي خرمشهر مستقر در بندرامام خميني(ره) و همچنين استقرار ابتکاري توپخانه سنگين دريايي در محدوده کارخانه نمک فاو به منظور پوشش ضد سطحي آبراه خور عبدالله توانست نقش مؤثري را در موفعيت و تداوم عمليات ايفا کند.
نتيجه‌گيري
افتخار و عزت بدست آمده امروز ميهن عزيزمان ايران و همچنين قدرت دفاعي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران علی‌الخصوص نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ثمره رشادت‌هاي تمام کساني است که با خودباوري و ايمان به خداوند توانستند از مرزهاي کشور دفاع کنند. و هم‌اکنون با استفاده از تجربيات 8 سال جنگ تحميلي مي‌توان در راه توسعه و پيش برد اهداف نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران حرکت نمود. شايسته است همواره ياد و خاطره اين عزيزان را زنده نگهداريم.
