ز شمار دو چشم يک‌تن کم
وز شمار خرد هزاران بيش
درگذشت تأسف‌بار شخصيت هنرشناس و هنرمند خلاق، جناب آقاي فرشچيان را صميمانه تسليت و تعزيت عرض مي‌كنم.
اهميت ايشان در اين بود كه هنرش در امتداد هنر گذشته ايران بود و با خلاقيت خود آن را متناسب با شرايط امروز، و به اصطلاح «به‌‌روز» كرده بود. متأسفانه هنر كنوني ما و حتي هنر و معماري ديني كنوني ما عموماً فاقد تكيه به اين پشتوانه غني و شكوهمند و افتخارآميز است.
ملتي كه شاهكار بزرگي چون مسجد شيخ لطف‌الله را ساخته است، هم‌اكنون مساجدي مي‌سازد كه هيچ نسبتي با آن ميراث گرانبها ندارد؛ نه معماريش و نه هنرش. مسجد آقا بزرگ كاشان در اوج فقر ايران و در اواسط دوران قاجاريه ساخته شد. اين مسجد سه طبقه يک شاهكار معماري و هنري و محاسباتي است.
ساختمان‌هاي مسكوني و حتي اداري و تجاري كشورهايي چون عمان و مراكش به‌مراتب بيش از ايران منعكس كننده ميراث معماري و هنري آنان است. مساجد جديد تركيه همان سبكي را دارند كه از گذشته به يادگار مانده است. حتي مساجدي را که در خارج و در اروپا مي‌سازند، چنين است.
اين مشكل را كم و بيش در تمامي سطوح شاهد هستيم. براي نمونه در عموم كشورهاي اسلامي و عربي اذان را به سبک خاص خود مي‌گويند و در ايران دهه‌هاي گذشته چنين نيست. گويي مسابقه‌اي وجود دارد که همگي به سبک مصري و يا سعودي اذان بگويند. هنوز هم زيباترين و روح‌نوازترين اذان، همان اذاني است كه توسط مرحوم موذن‌زاده و مرحوم آقاتي ادا شده است. سبک اين دو موذن هماهنگ بود با سبک اذان گفتن گذشته ما.
فقيد سعيد، مرحوم فرشچيان از معدود كساني بود كه هنر گذشته را مي‌شناخت و مي‌فهميد و مي‌كوشيد در امتداد همان هنر، آثارش و خصوصاً آثار دينيش را خلق كند. متأسفانه به او كمک نشد كه بتواند مكتب خود را معرفي و علاقمندان و هنرمندان نسل جديد را آن‌گونه که شايسته است، تربيت كند.
روحش شاد و راهش پاينده باد
18 مرداد 1404- محمد مسجدجامعي
