حضرت آيت‌الله حسين مظاهري
قانون مراقبه براي پيشرفت اخلاقي، قانون خوبي است؛ براي اين‌که حالت توجه به اين که خودمان در محضر خدا هستيم، به ما روي مي‌دهد. اگر شخصي بتواند اين توجه را دائمي کند، به رتبه بسيار بالايي از معنويت مي‌رسد. بزرگان ما مثل شيخ انصاري و حضرت امام خميني عصمت را مرتبه آخر توجه، معنا کردند. اگر هدف از خلقت را دوام توجه بدانيم و اين دوام توجه براي کسي اگر دائمي شود ديگر فرد گناه نمي‌کند و به‌طور ناخودآگاه همه صفات رذيله ريشه‌کن مي‌شود. براي يک طلبه بايد اين معرفت حاصل شود که ما در محضر خدا و وجود مقدس حضرت ولي‌عصر(عج) هستيم و قيام و قوام وجودي ما به‌واسطه ايشان است و اين توجه‌ها خيلي کار مي‌رسد. نفسي که طبق روايات دشمن‌ترين دشمن‌ها بر خود انسان است، به اين زودي و راحتي رام عقل نمي‌شود، لذا علماي علم اخلاق مي‌گويند قبل از مراقبه بايد مشارطه کنيد؛ يعني با نفس حرف بزنيد و بگوييد که اي نفس اماره بيا با هم بهشتي شويم، بيا با هم سعادتمند شويم که اين مي‌شود مشارطه. آن وقت علماي اخلاق مي‌گويند: اين نفس کسي نيست که به شرطش عمل کند، اين عهدشکن است و آيه مي‌فرمايد: «إنّ النفس لامارة بالسوء»؛ (يوسف/53). لذا انسان بايد مراقب اين دشمن باشد. علما مثال مي‌زنند به دو شريک که يکي از آن‌ها آدم خوبي است، اما ديگري دزد است. اين شريک، چطور مراقب آن دزد است، انسان هم بايد اين‌طور مراقب نفس باشد. نفس طوري است که يک‌دفعه از دست انسان در مي‌رود و کار خودش را انجام مي‌دهد؛ يعني گناه مي‌کند و راستي هم اين‌طوري است.
انسان سالک بايد استقامت کند و پس از انحراف نفس، فوراً توبه کند، نماز توبه داريم، دو رکعت نماز توبه بخواند و سپس با خداوند تضرع و زاري داشته باشد که خدايا! من نمره کم آوردم، توفيق بده تا ان‌شاءالله فردا بهتر از امروز باشم و اين حرف‌ها بايد با دل باشد نه زبان. حضرت امير(عليه‌السلام) در نهج‌البلاغه مي‌فرمايد: «اگر کسي دو روزش مثل هم باشد، مغبون است و اگر روز قبلش بهتر از روز بعدش باشد، ملعون است». پس مؤمن کسي هست که رو به کمال است.
علامه طباطبايي که معناي «لا اله إلا الله» در عمق جانشان رسوخ کرده بود، شخصي در لحظات آخر حيات مبارکشان، از ايشان توصيه‌اي اخلاقي درخواست نمود که ايشان فرمود: توجه، توجه، توجه. به هر حال در درون ما يک جنگي هست، جنگ بين نفس اماره و وجدان اخلاقي، بين نفس اماره و آن فطرت الهي. بعضي اوقات دشمن زمين‌گير مي‌شود؛ چنان‌چه پيغمبر اکرم صلي‌الله عليه وآله وسلم مي‌فرمايند: «من هم شيطان دارم إلا اين‌که من زنجيرش کردم»، ولي بعضي اوقات متأسفانه به عکس مي‌شود و نفس اماره غلبه پيدا مي‌کند، اگر دشمن درون، ما را زمين‌گير بکند، بدبخت مي‌شويم.
ما در هر شرايط بايد خودمان را بسازيم و نمي‌توانيم بگوييم که در جامعه امروز خودسازي نمي‌شود!! اين حرف شيطان است. جامعه هر چند آلوده باشد، انسان اختيار زبان و چشم و دل خودش را که دارد. بله اگر جامعه فاسد باشد، کار مشکل‌تر است؛ ولي شدني است. در اين مواقع اول همت مي‌خواهد. دوم اين‌که بدانيم بدون دعا، بدون توسل و توفيق نمي‌شود. جلب توفيق خدا به‌واسطه توسل‌ها، به‌واسطه اجتناب از گناه و اهميت به واجبات حاصل مي‌شود.
لزوم عبادت شبانه
ما طلبه‌ها حتماً بايد اين شب بيداري را داشته باشيم و اگر نباشد، خيلي ضرر کرديم. ما طلبه‌ها اگر قدر و منزلتمان را بدانيم ديگر خواه ناخواه نماز شب‌خوان مي‌شويم و لازمه خواندن نماز شب، اهميت دادن به نماز اول وقت است. يکي از علماي بزرگ به من مي‌گفتند که به آيت‌الله بهجت گفتم آقا يک نصيحتي به من بکنيد، فرمودند: اگر هر سعادتي مي‌خواهي و به هر کجا مي‌خواهي برسي، نماز را اول وقت بخوان.
علي‌کل حال مرد آن است که روز به کتاب و کسب و کارش مشغول باشد، ولي در شب به آيه «قم الليل»؛ توجه داشته باشد. شب بايد براي خدا باشد؛ چنان‌چه درباره اميرالمؤمنين عليهم السلام وارد شده که شب که مي‌شد «يتململ تململ السليم...آه من قلة الزاد و بُعد السفر»؛ ديگر حضرت کاري به اين عالم کثرت نداشت. در شب منقمر در عالم وحدت مي‌شد.
علامه طباطبايي مي‌فرمودند که جايي در نجف ايستاده بودم که آقاي قاضي آمدند و دست مبارکشان را روي شانه‌ام گذاشتند و فرمودند: فرزندم! اگر دنيا مي‌خواهي نماز شب بخوان و اگر آخرت مي‌خواهي نماز شب بخوان. معنا ندارد که يک طلبه نماز شب نخواند و سحرها بيدار نشود. نگوييد که نمي‌شود و نمي‌توانيم از خواب بيدار شويم که اين عذرها قبول نيست. اگر شخصي بليط هواپيمايش ساعت 3 نيمه شب باشد، خواب مي‌ماند و اصلاً خوابت مي‌برد؟! در روز قيامت همين‌ها را مي‌گويند و بهانه و عذر را از انسان مي‌گيرند.
آيه شريفه مي‌فرمايد: «و من الليل فتهجد به نافلةً لک عسي أن يبعثک ربّک مقاماً محمودًا»؛ (اسراء/79) نماز شب مقام محمود مي‌آورد و مقام محمود منحصر در آخرت نيست، بلکه انسان نماز شب‌خوان، در همين دنيا صاحب مقام محمود مي‌شود. مقام محمود، يعني اين‌که انسان دل پاک پيدا مي‌کند، علمش براي ديگران نافع مي‌شود. براي اسلام مي‌تواند کاري بکند. مقام محمود يعني شخص در دنيا غم و غصه و اضطراب ندارد. بنابراين تقاضا دارم که به نماز شب اهميت بدهيد. هر طوري که مي‌شود يک ساعت قبل از اذان صبح نماز شب را بخوانيد ولو قضايش را بخوانيد که براي خودسازي خوب است، براي اين‌که عمرتان پربرکت بشود، خوب است و بالاخره براي اين‌که حضرت ولي‌عصر(عج) به شما توجه داشته باشد، خوب است.
